صنعت مراقبت از مو محصولات و روش های زیادی را برای اصلاح ویژگی های مو ایجاد کرده است که کراتینه مو یکی از محبوب ترین این فرآیندها است. ما در این مقاله به اهمیت نقش کراتین در ساختار مو می پردازیم. کراتینه کردن موها موجب احیا، بازسازی و افزایش خاصیت ارتجاعی مو می شود. کراتینه مو فرآیندی است که در آن ، مو به وسیله مواد پروتئینی و آنزیمی بازسازی می گردد. در این روش با استفاده از موادی که روی مو قرار می گیرد، مو به طور موقت حالتی صاف و ابریشمی پیدا می کند. ما در این مقاله به بررسی اهمیت کراتینه کردن مو در بازسازی مو، احیا پیوندهایی که در ساختار مو وجود دارند مانند پیوندهای دی سولفیدی و پیوند پپتیدی می پردازیم. اما قبل از آن نیاز است با ساختار مو و قسمت های تشکیل دهنده آن آشنا شویم.

آشنایی با ساختار مو

میانگین تعداد موها در پوست سر انسان 120000 تار مو است، اگرچه این تراکم ممکن است در موهای مختلف متفاوت باشد. موی سالم دارای خاصیت ارتجاعی است و می تواند آب جذب کرده و به میزان 20 درصد وزن خود متورم شود. هر یک از تارهای مو از فولیکول خاص خود رشد می کنند. پیاز مو در پایه هر فولیکول مو قرار دارد و حاوی سلول های موی در حال رشد است.

سلول ها به طور مداوم تقسیم می شوند و به سمت بالا رشد می کنند. هنگامی که سلول ها به قسمت بالب یا کیسه مو رسیدند، به صورت شش لایه متحدالمرکز رشد کرده و محکم می شوند. سه لایه داخلی به مو تبدیل می شوند که از کوتیکول، کورتکس و مدولا تشکیل شده است.

سه لایه بیرونی به پوشش فولیکول تبدیل می شود. سلول‌های خاصی در پیاز مو به نام ملانوسیت، رنگدانه‌ای به نام ملانین می‌سازند که به موها رنگ می‌دهد. نوع فولیکول موجب می شود ساقه مو حالتی مجعد، صاف یا فر داشته باشد.

کراتین موجود در مو

ساقه موی از پروتئینی به نام کراتین ساخته شده است. کراتین مو همان ماده ای است که در ناخن، پر پرندگان و … وجود دارد. کراتین یک پروتئین فوق العاده قوی است که در برابر سایش و پارگی بسیار مقاوم است. پروتئین ها که در بسیاری از ساختارهای بدن وجود دارند از مونومر هایی به نام آمینو اسید به هم متصل شده اند. پیوند بین دو آمینو اسید با نام پیوند پپتیدی مشخص می شود.

رشته هایی که از به هم پیوستن آمینو اسید ها تشکیل می شوند، پپتید نام دارند. با به هم پیوستن چند رشته پپتیدی ساختار پروتئین ها تشکیل می شود. کراتین مو دارای دو نوع پیوند دیگر می باشد که موجب ایجاد خواص آن می شوند. این دو پیوند پیوند های هیدروژنی و پیوند دی سولفیدی نام دارد. در ادامه به بررسی این دو پیوند و نقش آنها در ساختار و کراتینه مو می پردازیم.

پیوندهای دی سولفید و هیدروژن

کراتینه مو با تاثیر بر پیوند دی سولفیدی موجب بازسازی و احیا مو می گردد. پیوندهای دی سولفیدی یکی از قوی‌ترین پیوندهای طبیعی در طبیعت است.  نقش کراتین در ساختار مو بسیار حائز اهمیت می باشد. ساختارهای پروتئینی ساقه مو توسط پیوندهای شیمیایی به نام پیوندهای دی سولفید و هیدروژن به هم متصل می‌شوند. در حالی که مجعدی (یا صافی) موها به شکل فولیکول بستگی دارد، پیوند دی سولفیدی نیز نقش موثری در حالت مو و نگهداری آنها دارد. پیوندهای دی سولفیدی از اکسیداسیون گروه های سولفیدریل روی آمینو اسید سیستئین تشکیل می شوند. زنجیره‌های پروتئینی مختلف یا حلقه‌های درون یک زنجیره به وسیله پیوندهای دی سولفید کووالانسی قوی در کنار هم نگه داشته می‌شوند. مارپیچ های آلفا در تارهای مو توسط پیوندهای دی سولفید به هم متصل می شوند. هر چه میزان پیوندهای دی سولفیدی در مو بیشتر باشد، مو حالتی مجعد و فر دارد. پیوندهای دی سولفید نیز به موهای شما خاصیت ارتجاعی و استحکام می بخشد.

پیوندهای هیدروژنی ضعیف تر و بیشتر از پیوندهای دی سولفید هستند. همانطور که اشاره شد کراتینه مو تاثیر چندانی برای این نوع پیوند نداشته چرا که می توان این پیوند ها را مجددا با استفاده از حرارت مانند اتوکشی یا سشوار احیا کرد. پیوند هیدروژنی به انعطاف پذیری موها کمک می کنند. هنگامی که موهای خود را خیس می کنید، آنها به راحتی شکسته می شوند و همین موجب وز شدن مو بعد از حمام می گردد.

کراتینه مو و کورتکس مو

کراتینه مو با تاثیر بر ساقه مو موجب درخشندگی، بازسازی و افزایش خاصیت ارتجاعی مو می گردد. ساقه مو از سه لایه تشکیل شده است که که کراتین در لایه میانی به نام کورتکس مو قرار دارد. در ادامه به طور مختصر به بررسی لایه های مو و همچنین کورتس مو می پردازیم :

کوتیکول : کوتیکول لایه محافظ موها است که از سلول‌های روی که مشابه فلس  هستند تشکیل شده است. یک کوتیکول سالم و صاف به موهای شما درخشندگی می دهد و از لایه های داخلی در برابر آسیب محافظت می کند. همچنین حرکت رطوبت را به داخل و خارج از قشر زیرین مو به حداقل می رساند. بنابراین تعادل هیدراتاسیون و انعطاف پذیری موها را حفظ می کند. با این حال، فرآیندهای شیمیایی مانند رنگ و دکلره می تواند موجب آسیب به کوتیکول شده و باعث خشکی و شکننده شدن موها شود.

کورتکس مو : این قسمت، قشر اصلی و رنگدانه (رنگ) موها را تشکیل می دهد. کورتکس مو از رشته های بلند کراتین تشکیل شده است که توسط پیوندهای دی سولفید و هیدروژن در کنار هم نگه داشته می شوند. نکته مهمی که در این جا وجود دارد این است که، کراتینه مو با تاثیر بر این لایه، موجب بازسازی پیوندهای پپتیدی و دی سولفیدی کراتین موجود در ساقه مو می شود.

مدولا : کراتینه مو کمترین تاثیر را بر این قسمت از ساقه مو دارد. مدولا که در همه انواع مو وجود ندارد و فقط در موهای ضخیم تر دیده می شود، داخلی ترین لایه موها را تشکیل می دهد و از یک هسته نرم و نازک از سلول های شفاف تشکیل شده است.

اهمیت کراتینه مو در خاصیت ارتجاعی مو

همانطور که در قسمت های قبل اشاره شد، پیوندهای دی سولفیدی نقش مهمی در حالت ارتجاعی مو دارند. هنگامی که مو آسیب ببینید( در اثر حرارت،  مواد شیمیایی، نگهداری نامناسب و … ) پیوند های دی سولفیدی از بین می روند و موجب زبر شدن، شاخی شدن موها، کدر شدن و خشکی آنها شود. کراتینه مو با بازسازی پیوندهای دی سولفیدی مو، موجب بازسازی ساختار مو، براق شدن و ابریشمی شدن آنها می گردد. با بازسازی پیوندهای دی سولفیدی، مو احیا گردیده و خاصیت ارتجاعی خود را مجددا به دست می آورد.